هوازدگی سنگ ساختمانی و دلیل اهمیت آن

اگه تا حالا به نمای یه ساختمون قدیمی یا حتی جدید دقت کرده باشی، احتمالا دیدی که بعضی سنگ‌ها بعد از یه مدت کدر می‌شن، ترک می‌خورن یا حتی پوسته‌پوسته می‌شن. این اتفاقات الکی نیست و بهش می‌گن هوازدگی سنگ ساختمانی. هوازدگی یعنی سنگی که زمانی محکم و خوش‌ظاهر بوده، کیفیت و مقاومتش رو به‌مرور زمان و به‌خاطر شرایط محیطی از دست بده.

سنگ، یکی از اصلی‌ترین مصالح ساختمونیه؛ چه تو نما، چه کف، چه پله و حتی دیوارهای داخلی. اگه سنگ دچار هوازدگی بشه، فقط ظاهر ساختمون خراب نمی‌شه، بلکه ممکنه امنیت هم به خطر بیفته و هزینه‌های تعمیر حسابی بالا بره. پس شناخت هوازدگی سنگ ساختمانی و راه‌های جلوگیری از این آسیب، یه موضوع خیلی مهمه که قراره تو این مقاله درباره‌ش حرف بزنیم.

چرا سنگ‌ها دچار هوازدگی می‌شوند؟

سنگ‌ها هر چقدر هم محکم و مقاوم به نظر بیان، بالاخره یه ظرفیتی دارن. وقتی مدام در معرض آفتاب، سرما، بارون، آلودگی هوا، رطوبت و حتی رفتارهای انسانی قرار می‌گیرن، کم کم واکنش نشون می‌دن. موقع خرید سنگ برای ساختمون اینو یادت نره که بعضی سنگ‌ها ذاتا مقاومت کم‌تری دارن و بعضی مدل‌ها هم اگه درست نصب یا نگهداری نشن، زودتر دچار مشکل می‌شن. هوازدگی معمولا به دو دسته اصلی تقسیم می‌شه؛ هوازدگی فیزیکی و هوازدگی شیمیایی. هر کدوم داستان خودش رو داره که پایین‌تر کامل راجبشون صحبت می‌کنیم.

هوازدگی فیزیکی سنگ

هوازدگی سنگ ساختمانی از نوع فیزیکی به این معنیه که سنگ بدون اینکه ترکیب شیمیاییش عوض بشه، از نظر ظاهری و ساختاری آسیب می‌بینه. این نوع هوازدگی بیش‌تر به خاطر فشارها و تغییرات محیطیه.

۱. نوسانات شدید دما

سنگ‌ها تو روزهای گرم منبسط و شب‌ها یا فصل‌های سرد منقبض می‌شن. حالا اگه این تغییر دما شدید و مداوم باشه، کم کم تو بافت سنگ، ترک‌های ریز ایجاد می‌شه. این ترک‌ها شاید اولش دیده نشن؛ اما با گذشت زمان، بزرگ‌تر می‌شن و سنگ رو ضعیف می‌کنن.

۲. تاثیر گیاهان و جانوران

شاید عجیب به نظر بیاد؛ اما ریشه گیاهان می‌تونن دشمن جدی سنگ باشن. وقتی ریشه‌ها تو درزهای کوچیک سنگ رشد می‌کنن، فشار میارن و باعث ترک خوردن یا جدا شدن سنگ می‌شن. حتی بعضی جانوران ریز هم با فعالیتشون به مرور به سنگ آسیب می‌زنن.

۳. رشد بلورهای معدنی

وقتی آب وارد منافذ سنگ و بعد تبخیر می‌شه، بعضی مواد معدنی داخل سنگ شروع به بلورسازی می‌کنن. این بلورها جا می‌گیرن و فشار میارن. در نتیجه سنگ ترک می‌خوره و پوسته پوسته می‌شه.

۴. یخ‌زدگی و انبساط آب

این عامل هوازدگی سنگ ساختمانی از نوع فیزیکی خیلی شایعه، مخصوصا تو مناطق سردسیر. آب وارد ترک‌های سنگ می‌شه، بعد یخ می‌زنه و حجمش افزایش پیدا می‌کنه. همین انبساط باعث می‌شه ترک‌ها بازتر بشن و با تکرار این چرخه، سنگ حسابی آسیب ببینه.

۵. فرسایش بادی

بادهایی که پر از شن و ذرات ریز هستن، مثل سمباده عمل می‌کنن. وقتی این بادها مدام به سطح سنگ برخورد می‌کنن، سطح سنگ ساییده می‌شه و کم کم زیبایی و مقاومتش رو از دست می‌ده.

۶. باران‌های آلوده

بارونی که با آلودگی هوا ترکیب شده باشه، دیگه یه بارون معمولی نیست. این نوع بارون می‌تونه به مرور سطح سنگ رو تخریب کنه، مخصوصا اگه سنگ کیفیت بالایی نداشته باشه.

۷. فشارهای انسانی

ضربه، نصب غیراصولی، استفاده از مواد شوینده نامناسب یا حتی تردد زیاد روی سنگ‌های کف، همگی جزو عواملی هستن که باعث هوازدگی سنگ ساختمانی از نوع فیزیکی می‌شن.

هوازدگی شیمیایی سنگ

هوازدگی سنگ ساختمانی از نوع شیمیایی زمانی اتفاق می‌افته که ترکیبات شیمیایی سنگ تغییر کنن. این نوع هوازدگی معمولا تو محیط‌های مرطوب و آلوده شدیدتره.

۱. واکنش با دی‌اکسید کربن

دی‌اکسید کربن موجود در هوا وقتی با آب ترکیب می‌شه، اسید ضعیفی می‌سازه که می‌تونه به بعضی سنگ‌ها، مخصوصا سنگ‌های آهکی، آسیب بزنه و باعث حل شدن تدریجی‌شون بشه. سنگ تراورتن هم یه نوع سنگ آهکیه. به همین خاطر برای نصب تو قسمت نما یا محیط‌هایی که در معرض دی‌اکسید کربن قرار داره، بهتره فرآوری‌های مناسب روش انجام بشه.

۲. حل شدن مواد معدنی

بعضی مواد معدنی داخل سنگ در برابر آب یا رطوبت مقاومت کمی دارن. این مواد کم کم حل می‌شن و ساختار سنگ ضعیف می‌شه.

۳. اکسید شدن فلزات موجود در سنگ

اگه تو ترکیب سنگ، فلزاتی مثل آهن وجود داشته باشن، در تماس با هوا و رطوبت دچار اکسیداسیون می‌شن. در نتیجه تو سنگ، تغییر رنگ، لکه‌های زنگ مانند و کاهش مقاومت سنگ اتفاق می‌افته.

۴. اثر اسیدها

باران‌های اسیدی یا حتی مواد شوینده اسیدی می‌تونن واکنش‌های شیمیایی مخربی تو سنگ ایجاد کنن. این موضوع مخصوصا برای نماهای شهری خیلی مهمه. به همین دلیل برای محیط‌هایی مثل کف حیاط، تراس، نما و… که ممکنه در تماس با باران‌های اسیدی باشن یا شستشو داده می‌شن، بهتره سنگ مقاوم در برابر اسید رو نصب کنی.

۵. واکنش با آب و هیدراتاسیون

بعضی سنگ‌ها با جذب آب دچار تغییر حجم می‌شن. این تغییر حجم می‌تونه باعث ترک‌خوردگی و کاهش دوام سنگ بشه.

۶. رسوب نمک

نمک‌های محلول وقتی وارد سنگ می‌شن و بعد خشک می‌شن، رسوب می‌کنن و بلور تشکیل می‌دن. این بلورها، فشار داخلی ایجاد می‌کنن و از داخل به سنگ فشار میارن.

چگونه می‌توان از هوازدگی سنگ جلوگیری کرد؟

خبر خوب اینکه هوازدگی سنگ ساختمانی آخرین مرحله برای نابودیش نیس، بلکه می‌شه با یه سری راهکارها جلوش رو گرفت. روش های مقابله با هوازدگی سنگ شامل موارد زیر می‌شن:

استفاده از پوشش‌های محافظ

پوشش‌های نانو و مواد محافظ سنگ می‌تونن جلوی نفوذ آب، آلودگی و مواد شیمیایی رو بگیرن. این پوشش‌ها مثل یه سپر عمل می‌کنن و عمر سنگ رو افزایش می‌دن.

انتخاب سنگ‌های با دوام

از همون اول کار، انتخاب سنگ مناسب خیلی مهمه. بعضی سنگ‌ها برای نما یا فضای بیرونی اصلا مناسب نیستن. بهتره سنگی انتخاب بشه که با شرایط آب‌وهوایی منطقه سازگار باشه. مثلا سنگ بازالت یکی از بهترین گزینه‌هاس؛ چون بیش‌ترین مقاومت رو در برابر هوازدگی داره.

تعمیر ترک‌ها و آسیب‌های سطحی

ترک‌های کوچیک رو نباید دست کم گرفت. همین ترک‌ها راه ورود آب و آلودگی هستن. ترمیم به‌موقع می‌تونه از آسیب‌های بزرگ‌تر جلوگیری کنه.

پیشگیری از ترک‌خوردگی

نصب اصولی، استفاده از ملات مناسب و رعایت استانداردهای اجرایی، نقش خیلی مهمی تو جلوگیری از ترک خوردگی سنگ دارن. پس با رعایت این نکات از ترک‌خوردگی که یکی از اصلی‌ترین عوامل هوازدگی در سنگ هست، جلوگیری کن. مثلا سنگ ترامیت یه سنگ آهکیه که با رعایت همین نکات ساده می‌شه جلوی هوازدگی این سنگ رو گرفت.

مراقبت و بازدید دوره‌ای

یه بازدید ساده و دوره‌ای از نما یا کف سنگی ساختمون می‌تونه جلوی هزینه‌های بعدی رو تا حد زیادی بگیره. هر مشکلی زودتر دیده بشه، راحت‌تر حل می‌شه.

جمع‌بندی

حالا فهمیدیم که هوازدگی سنگ ساختمانی یه فرآیند طبیعیه؛ اما با آگاهی و مراقبت درست می‌شه جلوش رو تا حد زیادی گرفت. شناخت عوامل فیزیکی و شیمیایی، انتخاب سنگ مناسب و رسیدگی منظم هم ظاهر ساختمون رو حفظ و هم از هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کنه. سنگ اگه درست نگهداری بشه، سال‌ها می‌تونه مثل روز اول بدرخشه.