سنگ بازالت چیست؟ 8 ویژگی برجسته سنگ بازالت

سنگ بازالت چیست؟ 8 ویژگی برجسته سنگ بازالت

بازالت یک سنگ آفانیتیک (دانه ریز) است که از نظر حجم از حدود ۴۵-۵۵٪ سیلیس و کمتر از ۱۰٪ فلدسپاتوئید تشکیل شده است و در آن حداقل ۶۵٪ سنگ فلدسپات به شکل پلاژیوکلاز وجود دارد. فراوان ترین سنگ آتشفشانی روی زمین و همچنین در کره ماه و جزء اصلی پوسته اقیانوسی و همچنین سنگ اصلی آتشفشانی در بسیاری از جزایر اقیانوسی از جمله ایسلند، رئونیون و جزایر هاوایی است. برخی از بازالت ها کاملا شیشه ای (تاکیلیت) هستند و بسیاری از آنها بسیار ریزدانه و جمع و جور هستند. چگالی متوسط این سنگ ​​۳.۰ گرم بر سانتی متر مکعب است و به علت کمبود سیلیس سنگی قلیایی است و دارای رنگ تیره و نسبتا غنی از آهن و منیزیم است. بازالت از نظر ترکیب شبیه به سنگ گابرو (Gabbro) است، اما اندازه دانه در دو سنگ متفاوت است.

سنگ بازالت، از گروه سنگ‌های آذرین (آتشفشانی) اکستروژن است که بازمانده فعالیت‌های آتش‌فشانی است و در ایران به وفور وجود دارد بازالت سنگی متراکم و سخت است که به رنگ‌های گوناگون در طبیعت یافت می‌شود. این سنگ بعد از گرانیت فراوان‌ترین سنگ آذرین است. این به صورت کوپ و سنگ فرآوری‌شده و در کفسازی پیاده‌روها، جدول خیابان‌ها و به‌صورت چرمی یا ساییده برای نمای ساختمان‌ها کاربرد دارد.

کم بودن میزان سیلیس باعث می‌شود تا بازالت گرانروی کمی داشته‌باشد و به همین دلیل گدازه‌های بازالتی بر روی زمین می‌توانند سطحی تا حدود بیست کیلومتر را بپوشاند. فراوانترین کانی‌های سازنده این سنگ الیوین، پیروکسن و پلاژیوکلاز می باشند. پس از برخورد شهاب‌های کهن به سطح ماه به خاطر نازک شدن سطح، گدازه‌های بازالت به سطح راه یافته و در بیشتر سطح ماه، گدازه‌های بازالتی در جریان‌اند. این مناطق بازالتی و تیره‌رنگ کره ماه به نام دریاوارهای ماه شناخته می‌شوند. سنگ بازالت در انواع توده های گدازه ای بالشی، ساده و سیل وجود دارد و نوع گدازه ای بالشی آن بیشتر در کف اقیانوس و ساحل های آن دیده می شود.

معدن سنگ بازالت 

معدن این سنگ در استان آذربایجان غربی است. سنگ گرانیت بازالت از معادن ایران به صورت اسلب، سابیده و چرمی فرآوری می شود. 

انواع سنگ بازالت

بازالت ها را می توان به طور کلی بر اساس شیمیایی و سنگ نگاری به دو گروه اصلی تقسیم کرد: بازالت های تولییتی و قلیایی

• بازالت تولییتی 

گدازه های بازالتی تولییتی با پلاژیوکلاز کلسیک با اوژیت ، کبوتریت یا هایپراستن و اولیوین به عنوان مواد معدنی غالب مافیک مشخص می شوند. بازالت های تولیت که حاوی 45 تا 63 درصد سیلیس هستند ، غنی از آهن هستند و شامل تولییت ها (بازالت هایی با پیروکسن فقیر کلسیم) هستند. آنها در میان گدازه های کمربند کوه غالب هستند. اکثر بازالت‌های تولییتی تقریباً در عمق 50 تا 100 کیلومتری گوشته تشکیل می‌شوند. بازالت تولئیتی نسبتا غنی از سیلیس و فقیر از سدیم است و شامل بیشتر بازالت های کف اقیانوس، بیشتر جزایر بزرگ اقیانوسی و بازالت های سیلابی قاره ای مانند فلات رودخانه کلمبیا است. سنگ های بازالت در برخی از موارد به دلیل داشتن محتوای تیتانیوم (Ti) در انواع High-Ti و Low-Ti طبقه بندی می شوند.

• بازالت قلیایی

بازالت قلیایی نسبتاً غنی از فلزات قلیایی است. بازالت قلیایی از نظر سیلیس نسبتا فقیر و سرشار از سدیم است. این نوع از بازالت غیر اشباع است و ممکن است حاوی فلدسپاتوئیدها، فلدسپات قلیایی و فلوگوپیت (Phlogopite) و کایرسوتیت باشد. آگوست در بازالت‌های قلیایی اوژیت غنی شده با تیتانیوم است و پیروکسن‌های کم کلسیم هرگز وجود ندارند. بازالت‌های قلیایی به طور معمول دارای مجموعه‌های معدنی هستند که فاقد ارتوپیروکسن بوده با این تفاوت که حاوی الیوین هستند. ترکیبات فنوکریست‌های فلدسپات معمولاً از نوع لابادوریت تا آندزین هستند. بسیاری از بازالت‌های قلیایی ممکن است در اعماق بیشتر، شاید تا عمق 150 تا 200 کیلومتری گوشته تشکیل شوند.

متخصصان در دسته بندی دیگری بازالت را به انواع زیر تقسیم بندی می کنند:

• بازالت خط الراس میان اقیانوسی

بازالت خط الراس میان اقیانوسی (MORB) یک بازالت تولئیتی است که معمولا فقط در برآمدگی های اقیانوس فوران می کند و از نظر ویژگی های ناسازگار جالب توجه است.

• بازالت با آلومینا

بازالت با آلومینا بالا ممکن است حاوی سیلیکا اشباع نشده یا بیش از حد اشباع شده باشد. این سنگ بیشتر از ۱۷٪ آلومینا (Al۲O۳) دارد.

• بونینیت

بونینیت (Boninite) یک نوع بازالت با منیزیم بالا است که عموما در حوضه های پشت قوس فوران می کند و به دلیل محتوای کم تیتانیوم و ترکیب عناصر کمیاب متمایز می شود.

محیط های تشکیل بازالت

• مرزهای اقیانوسی:

بیشتر سنگ های بازالت زمین در مرزهای صفحه ای در خط الراس اقیانوس میانی تولید می شوند. در این نقاط به دلیل جریان های جابجایی سنگ مذاب را از اعماق گوشته به سطح اقیانوس فوران می کند. این فوران های شکاف زیر دریا اغلب گدازه بالشی ( Pillow lava ) تولید می کنند. خط الراس فعال اقیانوس میزبان فوران های مکرر است. بیشتر این فعالیت ها قابل توجه نیستند، زیرا این مرزها در اعماق وسیع آب های اقیانوس قرار دارند. در این مکانهای عمیق، هرگونه بخار، خاکستر یا گاز تولید شده توسط آب جذب می شود و به سطح اقیانوس نمی رسد. با این حال، کشور ایسلند مکانی است که خط الراس اقیانوس میانی از سطح دریا بالا آمده است. در آنجا مردم می توانند مستقیما این فعالیت آتشفشانی را مشاهده کنند.

• نقاط گرم اقیانوسی:

مکان دیگری که مقادیر قابل توجهی  بازالت در آنجا تولید می شود، بالای نقاط گرم اقیانوسی است. این مناطق مکان هایی هستند که یک توده کوچک سنگ مذاب از یک نقطه داغ در هسته زمین از طریق گوشته بالا می آید. جزایر هاوایی نمونه ای از مناطقی هستند که از آتشفشان های بازالتی در بالای نقاط گرم اقیانوسی ساخته شده اند.تشکیل بازالت در این مکان ها با فوران مذاب در کف اقیانوس آغاز می شود. اگر نقطه آغاز حفظ شود، فوران های مکرر می تواند مخروط آتشفشانی را بزرگ و بزرگتر سازد تا زمانی که به اندازه کافی بزرگ شود و تبدیل به یک جزیره شوند. همه جزایر زنجیره ای هاوایی از فوران سنگ های مذاب بازالت در کف دریا ساخته شده اند.تصور می شود جزیره ای که امروزه با نام «هاوایی» شناخته می شود، بین ۳۰۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰۰ سال قدمت داشته باشد. این فوران در کف اقیانوس آرام آغاز شدند. مخروط آتشفشانی ناشی از فوران های مکرر، لایه به لایه از بازالت تشکیل شده است.

• توده های گوشته و نقاط داغ زیر پوسته قاره:

سومین محیط تشکیل  بازالت یک محیط قاره ای است که در آن یک توده گوشته یا نقطه داغ مقادیر زیادی گدازه بازالت را به پوسته قاره ای و تا سطح زمین می رساند. این فوران ها می تواند از طریق دریچه ها یا شکاف ها نیز ایجاد شوند. این نقاط بزرگترین جریان های سنگ های مذاب بازالت را در قاره ها ایجاد کرده اند. فوران ها می توانند بارها و بارها در طول میلیون ها سال اتفاق بیفتد و لایه به لایه بازالت را که به ترتیب عمودی روی هم انباشته شده اند، تولید کنند.

کاربرد مختلف سنگ بازالت

• استفاده از سنگ بازالت به عنوان ساخت مواد اولیه:

از سنگ بازالت به عنوان ساخت مواد اولیه تهیه لنت ترمز، صفحه های کامپوزیتی، پروفیل های ساختمانی، بدنه خودرو، تجهیزات ورزشی، تانک گاز و تیرهای برق استفاده میشود.

• بازالت در صنعت ساختمان سازی:

از این سنگ برای سنگ فرش خیابان ها، پیاده روها و نماهای بیرونی و درونی ساختمان ها استفاده میکنند.

البته بر اثر فرآوری سنگ بازالت میتوان آن را به نوعی الیاف با استحکام بالا، مقاومت بالاتر در برابر حرارت و چسبندگی بالا تبدیل کرد و استفاده نمود. بازالت به عنوان یک سنگ خرد شده برای مصارف ساختمانی به عنوان سنگدانه استفاده می شود. بازالت خرد شده برای پایه جاده، سنگدانه بتنی، سنگ فرش آسفالت، سنگ فیلتر در مزارع زهکشی و اهداف دیگر استفاده می شود.

در برخی از موارد بازالت را نیز به شکل های متفاوت برش می دهند. اشکال نازک بازالت برای استفاده به عنوان کاشی کف، روکش ساختمان، بناهای تاریخی و سایر اشیاء سنگی بریده و گاهی صیقل داده می شوند. گاهی اوقات نیز این سنگ را پودر کرده و در کشاورزی استفاده می کنند.

• کاربرد بازالت در صنعت کشاورزی:

بازالت یک سنگ آذرین است که از طریق سرد شدن و انجماد ماگما و گدازه ایجاد شده است. وقتی به صورت پودر درآید، باعث بهبود خاک کشاورزی می شود. سنگ های آذرین مانند سنگ بازالت و گرانیت دارای بالاترین میزان مواد معدنی هستند. بازالت تعادل بیشتری از مواد مغذی برای سلامت و سرزندگی مطلوب گیاه را فراهم می کند. پودر بازالت، با گذشت زمان جریان مداوم مواد مغذی را برای گیاه ارائه می دهد، حتی اگر تجزیه شود. هر اندازه مواد آلی که به خاک اضافه شود، نمی تواند کمبود مواد معدنی گیاه را به طور کامل جبران کند. اگر عملکرد محصولات زراعی شما ضعیف شده است، حتی با وجود مزایای کمپوست ها، کودها و زهکشی خوب ممکن است خاک شما دچار کمبود مواد معدنی شده باشد. آزمایش خاک همیشه ایده خوبی است تا به شما در جهت درست کمک کند. با واکنش مواد تجزیه کننده سنگ با میکروارگانیسم های خاک و مواد گیاهی عناصری مانند کلسیم، منیزیم و آهن از پودر بازالت آزاد می شود. بازالت دارای محتوای بالایی از سیلیس و آهک است که به آسانی متابولیزه می شود و باعث باروری مناسب خاک می شود. استفاده از گرد و غبار سنگ یک روش کم هزینه و با تأثیر زیاد برای کمک به بازسازی خاک است.

• استفاده محیطی از سنگ بازالت:

بازالت یک سنگ بی اثر است که تاثیری بر پارامترهای آب ندارد. این امر باعث می شود که برای انواع آکواریوم ها انتخاب خوبی باشد، زیرا باعث بالا یا پایین رفتن PH نمی شود. علاوه بر این، بر سختی آب نیز تاثیری نخواهد داشت. از آنجا که بازالت بیشتر حوضه های اقیانوس را تشکیل می دهد، این سنگ یک انتخاب طبیعی برای استفاده در مخازن آب شور شما خواهد بود. آکواریوم های آب شیرین نیز می توانند از مزایای فوق العاده ای این سنگ برخوردار شوند. بازالت در طول زمان بسیار سریع تر از سایر سنگ های آذرین تجزیه می شود و مواد مغذی خود را در طبیعت به گیاهان می دهد. بازالت برای بسیاری از انواع ویواریم ها (vivarium) نیز مناسب است. ویواریوم به محل بسته ای برای زندگی گیاهان گفته می شود که می تواند روی میز شما قرار بگیرد. از قطعات بزرگتر  بازالت می توانید برای ایجاد ساختارهای سخت که گیاهان شما را پشتیبانی کنند، استفاده کنید. توجه داشته باشید که این یک سنگ نسبتا متراکم است، بنابراین قطعات باید محکم قرار گرفته و به طور خطرناک روی هم چیده نشوند. از قطعات کوچک تر از اندازه سنگریزه می توانید به عنوان یک بستر یا مخلوط با خاک برای تأمین مواد مغذی اضافی برای ریشه گیاهان ویواریم خود استفاده کنید.

• کاربرد فراوان الیاف بازالت:

یکی از مهم‌ترین کاربردهای بازالت، استفاده از آن در تولید الیاف بازالت می‌باشد. از خصوصیات و ویژگی‌های الیاف بازالت ثبات شیمیایی بالای آن به نسبت الیاف شیشه به خصوص در محیط‌های بازی قوی می‌باشد. این الیاف غیر سمی، غیر قابل احتراق و مقاوم در برابر دماهای بالا هستند. یکی دیگر از خصوصیات این الیاف پایداری حرارتی نسبتاً بالا می‌باشد که به همین خاطر توانایی ایزولاسیون حرارتی بازالت معادل سه برابر پنبه نسوز می‌باشد که به همین دلیل و به علت خواص ایزولاسیون عالی از این الیاف برای حفاظت از حریق در شناورها، استفاده می‌شود.

بدلیل اینکه بازالت دارای خـواص مکانیکی قابـل مقایسه و حتی بهتر از الیاف شیشه نوع E می‌باشد گزینه مناسبی برای استفاده در شناورها و صنایع دریایی می‌باشند. همین خصوصیات حفاظتی بسیار خوب الیاف بازالت باعث شده است که از این الیاف در صنایع کشتی‌سازی و قایق‌سازی به عنوان یک جایگزین مناسب و مقرون به صرفه نسبت به الیاف شیشه برای ساخت و تولید شناورهای ارزان قیمت و ایمن برای کارکنان و کارگران استفاده شود.

از سایر کاربردهای الیاف ساخته شده از سنگ بازالت می‌توان به این موارد اشاره کرد:

عدم ایجاد تغییرات فیزیکی و شیمیایی در الیاف بازالت در محیط‌های قلیایی. اما نکته مهم این است که استفاده از مصالح سنگی و سیمان باعث بروز تغییرات در این الیاف شده و باعث ایجاد نقطه ضعف در محل اتصال مصالح و سیمان می‌شود. در صورت اضافه کردن الیاف بازالت به سیمان خالص، مقاومت فشاری آن افزایش پیدا خواهد کرد. این میزان از افزایش مقاومت فشاری با افزایش طول الیاف رابطه مستقیم دارد و در صورت افزایش طول الیاف مقاومت فشاری سیمان نیز افزایش پیدا می‌کند. این افزایش مقاومت فشاری نتیجه ایجاد محیط همگن در ملات سیمان توسط الیاف بازالت می‌باشد.

در صورتی از الیاف بازالت با طول 12 میلیمتر که از بزرگترین سنگدانه بتن کوچکتر است استفاده شود شاهد افزایش مقاومت خمشی بتن خواهیم بود. در این حالت الیاف بازالت به عنوان یک گل رابط بین سنگدانه‌ها عمل می‌کند که آسیب‌دیدگی کمتری دارند. در صورت استفاده از الیاف بازالت مقاومت خمشی بتن نسبت به نمونه بدون الیاف در حدود 20 درصد افزایش پیدا می‌کند.

ویژگی های سنگ بازالت

• بازالت یکی از سنگ های گدازه ای است که امروزه یافت می شود.
• ویژگی های سریع هوازدگی این سنگ، باعث می شود که مقدار معینی از مواد معدنی به آرامی از سنگ آزاد شده و جذب ریشه گیاهان شوند.

• کنتراست تیره این سنگ نیز باعث می شود به خوبی با هر محفظه ای ترکیب شود.
• از دیگر مزایای بازالت می توان به ویژگی های منحصربفرد الیاف بازالت اشاره کرد. الیاف بازالت ثبات شیمیایی بالایی به نسبت الیاف شیشه به خصوص در محیط‌های بازی قوی دارد.

•  این الیاف غیر سمی، غیر قابل احتراق و مقاوم در برابر دماهای بالا هستند.
•  یکی دیگر از خصوصیات این الیاف پایداری حرارتی نسبتاً بالای آن می‌باشد که به همین خاطر توانایی ایزولاسیون حرارتی بازالت معادل سه برابر پنبه نسوز می‌باشد.

• مقادیر دمای مایع برای بازالت در سطح زمین مساوی یا بیشتر از 1200 درجه سانتیگراد و دمای جامد مساوی یا کمتر از 1000 درجه سانتیگراد است که این مقادیر بالاتر از سایر سنگ‌های آذرین معمولی است. 

• سنگ بازالت جاذب دی‌اکسید کربن می‌باشد.  تحقیقات نشان داده ‌است که دی‌اکسید کربن تزریق شده در سنگ بازالت با مواد معدنی موجود در توده سنگ ترکیب شده و ترکیبات کربناتی مانند آنکریت ایجاد می‌شود و به این ترتیب از انتشار گاز دی‌اکسید کربن در جو (که یکی از گازهای گلخانه‌ای می‌باشد) جلوگیری به عمل می‌آورد.

سنگ بازالت- فروش سنگ بازالت- خرید سنگ بازالت- خریدار سنگ بازالت- قیمت سنگ بازالت- سنگ بازالت باکیفیت- کاربرد سنگ بازالت- سنگ بازالت مرغوب